Czasy francuskie
Le présent, czas teraźniejszy, opisuje:
- zdarzenia mające miejsce obecnie, w tej chwili, w momencie w którym coś mówimy jak również zdarzenia punktowe lub rozciągnięte w czasie:
Je nage. - Pływam. (zdarzenie rozciągnięte w czasie)
La porte claque. - Drzwi trzasnęły. (zdarzenie punktowe) - prawdy ogólne:
La Terre tourne autour du Soleil. - Ziemia obiega Słońce. - przysłowia, powiedzenia itp.:
La vie est belle. - Życie jest piękne. - zdarzenia przeszłe:
Louis XIV meurt en 1715. - Ludwik XIV umiera w roku 1715. - Może odnosić się do przyszłości:
Il est dix heures. Il rentre à midi. - Jest godzina dziesiąta. On wraca w południe. - Tworzenie:
- Dla czasowników pierwszej grupy - od bezokolicznika odejmujemy końcówkę -er i do tematu dodajemy następujące końcówki:
- e, - es, - e, - ons, - ez, - ent,
poniżej odmiana dla przykładowego czasownika pierwszej grupy: parler - mówić:je parle nous parlons tu parles vous parlez il/elle parle ils/elles parlent - Dla czasowników drugiej grupy - od bezokolicznika odejmujemy końcówkę -ir i do tematu dodajemy następujące końcówki:
- is, - is, - it, - issons, - issez, - issent
poniżej odmiana dla przykładowego czasownika drugiej grupy: finir - kończyć:je finis nous finissons tu finis vous finissez il/elle finit ils/elles finissent - Końcówki czasowników trzeciej grupy są różnorodne.
poniżej odmiana dla przykładowego czasownika trzeciej grupy: vouloir - chieć:je veux nous voulons tu veux vous voulez il/elle veut ils/elles veulent
- Dla czasowników pierwszej grupy - od bezokolicznika odejmujemy końcówkę -er i do tematu dodajemy następujące końcówki:
Le passé récent - czas przeszły niedawny:
- Czas wyrażający przeszłość niedawną, opisujący wydarzenia, które dopiero co miały miejsce. Tłumaczy się go: właśnie co, dopiero co, niedawno, przed chwilą, przed momentem.
- Czas ten tworzymy dodając do formy osobowej czasownika venir bezokolicznik poprzedzony 'de':
VENIR + de + BEZOKOLICZNIK
- Zdanie twierdzące:
Je viens de rentrer chez moi. - Właśnie wróciłem do siebie.
- Zdanie przeczące:
Tu ne viens pas de parler avec lui. - Właśnie z nim nie rozmawiałeś/aś.
- Z czasownikiem zwrotnym:
Il vient de se promener. - Dopiero co się przechadzał.
- Z czasownikiem zwrotnym w formie przeczącej:
Nous ne venons pas de nous rappeler. - Nie udało nam się (przed momentem) przypomnieć.
- W pytaniu:
Vous venez de le dire? - Powiedzieliscie to przed chwilą?
Venez-vous de le dire? - Powiedzieliście to przed chwilą?
- Zdanie przeczące w formie pytającej:
Ne viennent-ils pas de vendre leur maison? - Czy nie sprzedali niedawno swojego domu?
L'imparfait, czas przeszły niedokonany, służy do:
- opisywania (krajobrazów, pogody, osób, stanów, uczuć, obyczajów, przyzwyczajeń, tadycji)
Je me promenais le long de la mer, j'écoutais le bruit des vagues, le soleil brillait, je me sentais heureux. - Spacerowałem brzegiem morza, słuchałem szumu fal, słońce świeciło, czułem się szczęśliwy.
Les Romains organisaient le grand nombre de fetes religieux. - Rzymianie organizowali wiele świąt religijnych. - wyrażania czynności regularnie powtarzających się w przeszłości
Chaque jour je me baignais dans la mer qui était tres chaude. - Każdego dnia kąpałem się w morzu, które było bardzo ciepłe. - Czas ten jest tłem dla innej czynności przeszłej
Quand je me baignais, le téléphone a sonné. - Kiedy się kąpałem, zadzwonił telefon. - Tworzenie:
Do czasownika w 1 os. lm. czasu teraźniejszego, bez końcówki -ons, dodajemy końcówki:
- ais, - ais, - ait, - ions, - iez, - aient
Na przykład:
regarder -> nous regardons -> regard ->je regardais nous regardions tu regardais vous regardiez il regardait ils regardaient
W przypadku niektórych czasowników, aby zachować wymowę bezokolicznika, możliwa jest jedna z dwóch zmian ortograficznych:- czasowniki zakończone na -ger, będą miały końcówki -eais, eais, eait, ions, iez, eaient. Jest to konieczne, aby zachować dźwięk [ż] (gdyby po 'g' następowało od razu 'a' wymawialibyśmy normalne [g]). Na przykład:
je mangeais, tu mangeais, il mangeait, nous mangions, vous mangiez, ils mangeaient - czasowniki zakończone na -cer. W tym przypadku, aby zachować dźwięk [s] bezokolicznika, a nie dopuścić do wymowy [k] (gdyby po c było a), stosuje się zapis 'ç' zamiast 'c' (oprócz 1 i 2 os.lm.). Na przykład:
je lançais, tu lançais, il lançait, nous lancions, vous lanciez, ils lançaient
- czasowniki zakończone na -ger, będą miały końcówki -eais, eais, eait, ions, iez, eaient. Jest to konieczne, aby zachować dźwięk [ż] (gdyby po 'g' następowało od razu 'a' wymawialibyśmy normalne [g]). Na przykład:
- Przeczenie: Je n'allais pas.
- Pytanie: J'allais? / Allais-je?
- Pytanie przeczące: Je n'allais pas? / N'allais-je pas?
Le passé composé - czas przeszły złożony dokonany. Służy do:
- do wyrażania czynności dokonanych, punktowych:
Quand elle rentrait l'orage a éclaté. - Kiedy wracała rozpętała się burza. - do wyrażania zdarzeń o ograniczonej długości trwania:
J'ai été absente entre le 5 et le 12 mai. - Byłam nieobecna pomiędzy 5 a 12 maja. - do wyrażania kilku następujących po sobie zdarzeń:
Je suis sorti, j'ai fermé la porte, je suis descendu dans la rue ou j'ai pris le taxi - Wyszedłem, zamknąłem drzwi, zszedłem na ulicę gdzie wsiadłem do taksówki. - do wyrażania czynności wcześniejszej w stosunku do czynności teraźniejszej (następstwo czasów):
J'écoute un disque que j'ai acheté hier. - Słucham płyty którą kupiłem wczoraj. - Budowa czasu:
Schemat: avoir/être + participe passé
Czasownik posiłkowy avoir lub être w formach osobowych + participe passé (imiesłów czasu przeszłego).
Dla większości czasowników czasownikiem posiłkowym jest czasownik AVOIR. Na przykład:- CHANTER -> J'ai chanté, Tu as chanté, Il a chanté, Nous avons chanté, Vous avez chanté, Ils ont chanté
- AIMER -> J'ai aimé, Tu as aimé, Il a aimé, Nous avons aimé, Vous avez aimé, Ils ont aimé
- W przeczeniu: Je n'ai pas aimé, Tu n'as pas aimé, Il n'a pas aimé, etc.
- Pytanie: J'ai aimé? Tu as aimé?, etc. (intonacja); Ai-je aimé? As-tu aimé?, etc. (inwersja)
- Pytanie przeczące: Je n'ai pas aimé? Tu n'as pas aimé?, etc. (intonacja); N'ai-je pas aimé? N'as-tu pas aimé?, etc. (inwersja)
Czasowniki zwrotne tworzy się z czasownikiem posiłkowym ETRE. Participe passé jest wtedy odmienny i uzgadnia się z podmiotem (do rodzaju żeńskiego dopisujemy -e, do liczby mnogiej -s, do rodzaju żeńskiego liczby mnogiej -es). Na przykład:
- SE LAVER -> Je me suis lavé(e), Tu t'es lavé(e), Il s'est lavé, Elle s'est lavée, Nous nous sommes lavé(e)s, Vous vous etes lavé(e)s, Ils se sont lavés, Elles se sont lavées
- Przeczenie: Je ne me suis pas lavé(e), Tu ne t'es pas lavé(e), ect.
- Pytanie: Je me suis lavé(e)? Tu t'es lavé(e)?, ect. (intonacja); Me suis-je lavé(e)?, T'es-tu lavé(e)?, ect. (inwersja)
- Pytanie przeczące: Je ne me suis pas lavé(e)?, Tu ne t'es pas lavé(e)?, etc. (intonacja); Ne me suis-je pas lavé(e)?, Ne t'es-tu pas lavé(e)?, etc.
Istnieje ponadto kilka czasowników "ruchu" - tworzy się je również z czasownikiem posiłkowym ETRE, a zatem także i participe passé jest odmienny i uzgadnia się z podmiotem. Do czasowników "ruchu" należą między innymi: naître, aller, monter, arriver, venir, entrer, passer, rester, partir, sortir, descendre, tomber, mourir, retourner. Na przykład:
- Je suis sorti(e), Tu es sorti(e), Il est sorti, Elle est sortie, Nous sommes sorti(e)s, Vous etes sorti(e)s, Ils sont sortis, Elles sont sorties.
- Przeczenie: Je ne suis pas sorti(e), Tu n'es pas sorti(e), etc.
- Pytanie: Je suis sorti(e)?, Tu es sorti(e)?, etc. (intonacja); Suis-je sorti(e)?, Es-tu sorti(e)?, etc. (inwersja)
- Pytanie przeczące: Je ne suis pas sorti(e)?, Tu ne t'es pas sorti(e)?, etc. (intonacja); Ne suis-je pas sorti(e)?, N'es-tu pas sorti(e)?, etc. (inwersja)
Tworzenie participe passé (imiesłów czasu przeszłego):- Dla czasowników pierwszej grupy (zakończonych na -er), participe passé tworzymy dodając w miejsce końcówki -er, końcówkę -é. Na przykład: chanter -> chanté, manger -> mangé.
- Pozostałe participe'y passé są nieregularne. Na przykład: prendre -> pris, comprendre -> compris, apprendre -> appris, faire -> fait, voir -> vu, savoir -> su, devoir -> du, lire -> lu, avoir -> eu, finir -> fini, etre -> été, etc.
część materiału za: Wikisłownik, licencja: GNU FDL, autorzy: [wikipedyści]